สารทำละลาย เป็นสารเคมีที่ใช้อย่างกว้างขวางเพื่อทำละลายหรือทำให้เจือจางกับสารอื่น ปกติสารทำละลายเป็นของเหลวอินทรีย์ สารทำละลายหลายตัวถูกใช้เป็นสารเคมีทำปฏิกิริยาระหว่างกระบวนการ (chemical intermediates) ถูกใช้เป็นเชื้อเพลิง และถูกใช้เป็นองค์ประกอบหลายๆ ตัวของผลิตภัณฑ์ต่างๆ
ตัวอย่างสารทำละลายที่ใช้กันทั่วไป
อะซีโตน (acetone) – การใช้งาน : ใช้เป็นตัวทำละลายในอุตสาหกรรมเคมี ผลิตยา ผลิตสี หมึกพิมพ์ กาว แลคเกอร์ เครื่องสำอาง และ พลาสติก
ไดคลอโรมีเทน (dichloromethane) – การใช้งาน : ใช้ล้างสีออกจากภาพวาด ใช้เป็นสารสกัดคาเฟอีนจากกาแฟ ใช้ผลิตสารปรุงแต่งกลิ่นหรือรส
เฮกเซน (hexane) – การใช้งาน : ใช้ผสมสี กาว ในงานเฟอนิเจอร์ ใช้ในงานพ่นสี ทาสี
โทลูอีน (toluene) – การใช้งาน : ใช้เป็นตัวทำละลายสี หมึกพิมพ์ กาว ใช้เป็นสารตั้งต้นสำหรับการสังเคราะห์สารอื่น เช่น ทำโฟมยูรีเทน สังเคราะห์สีย้อม ผลิตภัณฑ์ยา และ เครื่องสำอาง
เมทานอล (methanol) – การใช้งาน : เช็ดล้างพลาสติก ใช้เป็นส่วนผสมทำกาวสำหรับไม้อัด ใช้เป็นส่วนผสมไบโอดีเซล ใช้เป็น anti-freeze ในหม้อน้ำรถยนต์
เมทิล เอทิล คีโตน (methyl ethyl ketone) – การใช้งาน : ใช้เป็นตัวทำละลายในกาว หมึกพิมพ์
ไซลีน (xylene) – การใช้งาน : ใช้เป็นส่วนผสมในการผลิตทินเนอร์ แลคเกอร์ สี หมึกพิมพ์ กาว เรซิน ยาง น้ำยาทำความสะอาด ใช้ฟอกสีในอุตสาหกรรมกระดาษ ใช้เป็นส่วนผสมของน้ำมันเชื้อเพลิง
ไวท์สปิริต (white spirit) – การใช้งาน : ใช้เป็นทินเนอร์ผสมในสีทาบ้าน แลคเกอร์ และ น้ำมันวานิช ใช้ล้างคราบมัน (degreasing) ในการทำความสะอาดเครื่องจักรหรือทำความสะอาดชิ้นงานโลหะ ใช้ผสมกับน้ำมันตัด (cutting oil) เพื่อเป็นสารหล่อเย็นในงานตัดเจาะโลหะ ใช้เป็นสารในน้ำยาซักแห้ง ใช้ผสมสีน้ำมันเพื่อวาดภาพงานศิลปะ ใช้ผสมกับยางมะตอยเพื่อลดความข้นเหนียว
สารทำละลายเข้าสู่ร่างกายเรา และทำให้เราป่วย ไม่สบาย หรือเป็นอันตรายถึงชีวิตได้อย่างไร
- การสูดหายใจ
- การสัมผัสทางผิวหนัง
- การสัมผัสทางตาหรือกระเด็นเข้าตา
- เข้าทางระบบการย่อยอาหาร หรือทางปาก มักมาจากการปนเปื้อนมากับอาหาร น้ำดื่ม บุหรี่
ผลกระทบต่อสุขภาพ
- การระคายเคืองต่อผิวหนัง ตา และ ปอด
- ปวดศีรษะ มึนงง หนักหัว
- อาเจียน
- หมดสติ ขาดสติ ปฏิกิริยาตอบสนองช้าลง
- การสัมผัส หรือรับสารปริมาณมาก และ เป็นเวลานาน ทำให้หมดสติ และถึงแก่ชีวิต
- การรับสารปริมาณน้อยๆ แต่เป็นเวลานาน จะมีการสะสมในร่างกาย ทำให้มีผลทำลายระบบประสาทส่วนกลาง ตับ ไต กระแสเลือด รวมถึงก่อให้เกิดมะเร็ง
การป้องกัน
- ถ้าสามารถเปลี่ยนสารทำละลายจาก oil based เป็น water based ได้ จะช่วยลดสารที่ก่อให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพน้อยลง
- สถานที่ทำงาน หรือเก็บสารทำละลาย ต้องเป็นที่มีการระบายอากาศอย่างดี
- หลีกเลี่ยงการใช้งานสารทำละลายโดยการฉีดพ่นเป็นละออง หรือสเปรย์ ถ้าเป็นไปได้
- ติดฉลากบนถังเก็บสารทำละลาย ใช้ระบบวาล์วปิดเปิดเวลาใช้งาน ปิดถังให้สนิทเมื่อไม่ใช้งาน หรือ เก็บสารทำละลายใช้แล้ว
- อบรมพนักงานให้มีความรู้เรื่องสารทำละลาย อันตรายของสารทำละลาย วิธีปฏิบัติงานกับสารทำละลาย ผลกระทบต่อสุขภาพ การใส่อุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคลขณะปฏิบัติงาน การปฐมพยาบาลเมื่อได้รับสารหรือสัมผัสสารทำละลาย
ขอบคุณครับ
admin – 29.06.2018